Nieuwsartikel

Werken met groepsdynamiek

Een nieuw schooljaar is altijd weer spannend. Welke groep krijg je, lukt het je om het vertrouwen van een klas te winnen en hoe reageren de leerlingen op elkaar? Wanneer er na een aantal weken een soort evenwicht ontstaat, ben ik blij. De basis is gelegd. Leerlingen onderling weten wat ze aan elkaar hebben en ik ook. Wanneer dit enigszins organisch verloopt, is het voor iedereen duidelijk wie welke rol heeft. Dat geeft rust. Als na een paar weken de teamleider bij me komt om te vertellen dat er een nieuwe leerling in mijn klas komt, breekt mij het zweet al uit. Een nieuwe leerling kan het geheel in disbalans brengen, waardoor je weer van voor af aan kunt beginnen. Is het de schuld van de leerling? Nee, het is hoe groepsdynamiek werkt.

Het ontstaan van een groep begint met een verkenningsfase. In een nieuwe groep duurt deze fase één tot twee weken. De sfeer is rustig. Iedereen leert elkaar kennen.
Na de verkenningsfase gaan leden van de groep zich profileren om zo de hiërarchie te bepalen. Er ontstaan conflicten en deze worden in de klas uitgepraat. Deze fase kan tot gevolg hebben dat er zich een groep ontwikkelt die samenwerkt of juist de concurrentie met elkaar zoekt. Er ontstaan een hoofdgroep, subgroepen en buitenbeentjes.
In de volgende fase worden de normen bepaald. Het zijn de leiders uit de vorige fase die deze taak op zich nemen. Wees je als leerkracht bewust van de leiders en geef hen een positieve rol, zodat er normen ontstaan die wenselijk zijn. Wanneer de normen eenmaal vaststaan zijn deze veelal blijvend.
Nu de rollen duidelijk zijn, na anderhalf tot twee maanden, kan er aandacht worden besteed aan werken. Vindt er echter een conflict plaats, komt er een nieuwe leerling in de klas of is er een andere ingrijpende gebeurtenis, dan valt de groep terug naar een vorige fase en moeten hiërarchie en rollen opnieuw worden bepaald.
Wanneer het einde van de groep nadert, kunnen leerlingen gaan mopperen om zo het afscheid te verlichten of juist samenklitten.

Als je begrijpt hoe groepsdynamiek werkt, kun je er invloed op uitoefenen en bijdragen aan een goed groepsklimaat. Hierbij drie tips:

  • Werken is belangrijk, maar lukt pas goed in een groep waarin iedereen zich prettig voelt. Neem bij een nieuwe groep de tijd om elkaar te leren kennen en start meteen met positieve normen door in gesprek te gaan. Wees zelf het goede voorbeeld.
  • Laat leerlingen veel in wisselende groepjes werken. Zo voorkom je dat er subgroepen ontstaan.
  • Neem de tijd voor het afscheid aan het einde van een groepsproces. Op die manier is er ruimte voor gevoelens en kan het afscheid als constructief en positief worden ervaren.

Ook een korte vakantie, zoals de meivakantie, kan de dynamiek in een groep aan het schudden brengen. Wees dus nieuwsgierig naar de vakantieverhalen van leerlingen en observeer de groep. Op die manier krijg je inzicht in het groepsproces en kun je adequaat ingrijpen of het juist zijn eigen weg laten gaan.

Bronvermelding:
Horeweg, A. (2014, 1 juni). Groepsprocessen in de klas. Wij-leren.nl. Geraadpleegd op 6 mei 2022, van http://wij-leren.nl/groepsprocessen.php
Nakicevic, E. (2018, 14 augustus). 5 Tips voor positieve beïnvloeding van het groepsproces. Metis-onderwijsadvies.nl. Geraadpleegd op 6 mei 2022, van https://metisonderwijsadvies.nl/2018/08/14/5-tips-voor-het-groepsproces/

Hallo 👋, waar kunnen we u mee helpen?

NB: WhatsApp chat opent in een nieuw venster